تصور کنید در دل اصفهان، بازاری را قدم‌به‌قدم کشف می‌کنید که نه‌تنها قدمتش به چند قرن پیش برمی‌گردد، بلکه هنوز هم ضربان نبض زندگی در آن جاری است. بازار قیصریه اصفهان، یکی از باشکوه‌ترین بازارهای ایران، جایی که هرکسی نامش را شنیده، اما آیا شنیدن نام آن کافی است؟ شما می‌دانستید بسیاری از حجره‌های این بازار بیش از ۴۰۰ سال است که تغییر کاربری نداده‌اند و همان مشاغل قدیمی هنوز در آن‌ها ادامه دارند؟ یا می‌دانستید این بازار از گذشته‌های دور تا امروز، یکی از لوکس‌ترین مراکز خرید ایران به شمار می‌رود؟

بازار قیصریه اصفهان یکی از آثار باستانی ساخته شده در میدان نقش جهان اصفهان است که بیشترین شهرتش را مدیون سردر تاریخی‌ست که در سه طبقه در ورودی بازار ساخته شده است. این بازار با قدمتی چند صد ساله یکی از زیباترین بناهای میدان نقش جهان است که شاید در گشت و گذارها  و بازارگردی کمتر به آن توجه کرده باشید. اگر تا به حال به اصفهان سفر نکرده‌اید و میدان معروفش را از نزدیک ندیده‌اید در سفر خود بازار  قیصریه را از قلم نیندازید اگر هم پیش از این اصفهان را دیده‌اید در سفر بعدی دقیق‌تر به بنا و حجره‌های قیصریه نگاه کنید.

نقش جهان؛ شاهکاری جاودانه از دل تاریخ

اینجا را می‌توان به شهر کوچکی تشبیه کرد که دورتادورش را مغازه‌های صنایع‌دستی و سوغات اصفهان فراگرفته است. نکته جالب‌تر اینجاست که تمام این مغازه‌ها دهنه دیگری هم به داخل بازار سرپوشیده میدان نقش جهان دارند. پشت این مغازه‌ها دنیایی دیگری در جریان است. بازار سنتی اصفهان با چندین راسته و دهنه‌‌های مختلف در پشت این مغازه‌ها شما را شگفت‌زده می‌کند. سردر بازار قیصریه اصفهان در میدان نقش جهان هم یکی از زیباترین جاذبه‌های تاریخی شهر است.

از مغازه‌های میدان نقش جهان که بگذریم اینجا جایی برای گشت‌وگذار اصفهانی‌هاست. آن‌ها روزهای تعطیل به میدان نقش جهان می‌آیند و بساط پیک‌نیکشان را روی چمن‌های میدان پهن می‌کنند. اگر بار اولتان است که به اصفهان می‌آیید نقش جهان می‌تواند به راحتی برای 4، 5 ساعت شما را سرگرم کند. اینجا می‌توانید کنار حوض‌ بزرگ آب بنشینید و رفت و آمد مردم و کالسکه‌ها را تماشا کنید، حتی می‌توانید خودتان کالسکه سوار شوید، هنگام غروب به صدای طنین‌انداز اذان در محوطه نقش جهان گوش دهید، در بازار و مغازه‌ها بچرخید و دست‌آخر در شربت خانه بام نقش جان یک نوشیدنی خنک نوش جان کنید.

اینجا به جز بازار قیصریه دیدنی‌های دیگری هم دارد. هر گوشه از میدان نقش جهان یک بنای ارزشمند تاریخی را در آغوش گرفته است. از مسجد شاه و مسجد شیخ لطف‌الله گرفته تا عمارت دیدنی عالی‌قاپو و سردر بازار قیصریه که در بخش‌های مختلفی از میدان انتظار دیدار با شما را می‌کشند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید تا پیش حکومت صفویان میدان نقش جهان اصفهان در واقع یک باغی خصوصی بود که بعدها به دستور شاه عباس صفوی در وسط آن میدانی ساختند و نام نقش جهان را برایش انتخاب کردند. بازار و مغازه‌هایش هم بعدها دورتادور این میدان ساخته شدند.

تاریخچه و مروری بر سرگذشت بازار قیصریه اصفهان

بازار قیصریه اصفهان، شاهکاری از معماری دوران صفوی، نزدیک به ۵۰۰ سال قدمت دارد. این بازار که به دستور شاه عباس اول و با هنرنمایی استاد علی‌اکبر معمار اصفهانی بین سال‌های ۱۰۱۱ تا ۱۰۲۹ بنا شد، نه‌ تنها یکی از مهم‌ترین مراکز اقتصادی آن زمان بود، بلکه هنوز هم از ارزشمندترین بازارهای سنتی ایران محسوب می‌شود. اگرچه نام‌های دیگری مانند بازار شاهی یا بازار سلطانی نیز برای آن به کار رفته، اما عنوان اصلی و شناخته‌شده آن همان بازار قیصریه است.

بر اساس روایت‌هایی که جهانگردانی همچون ناصرخسرو و شاردن نقل کرده‌اند، نام این بازار برگرفته از قیصریه یا قیساریا در آسیای صغیر، یعنی ترکیه امروزی، است. گفته می‌شود که دلیل این نام‌گذاری، شباهت ساختار و سبک معماری بازار قیصریه اصفهان به نمونه‌ای که در ترکیه وجود داشته، بوده است. البته در متون قدیمی همچون رساله محاسن اصفهان نیز به این موضوع اشاره شده و از قدمت این نام‌گذاری صحبت شده است.

شاهکار معماری ایرانی در بازار قیصریه اصفهان

در بدو ورود به بازار قیصریه اصفهان اگر کمی مکث کنید و نگاهتان را به سردر بازار قیصریه بدوزید، جزئیاتی را خواهید دید که هر بیننده‌ای را مسحور می‌کند. سقف بلند و باشکوه آن گویی با ظرافتی بی‌نظیر در حال روایت تاریخ است، و دیواره‌هایش با نقاشی‌های فاخر و چشم‌نواز، قصه‌هایی از روزگاران دور را زمزمه می‌کنند. هر نقاشی رازی در دل دارد، اما این شما هستید که می‌توانید با خیال خود، داستان تازه‌ای برای آن‌ها بسازید.

این شاهکار هنری تنها یک ورودی ساده نیست؛ بلکه میراثی ارزشمند است که در تاریخ ۱۵ دی‌ماه ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۱۰۳ در فهرست آثار ملی جای گرفته و همچنان یکی از گنجینه‌های جهانی و ملی ایران به شمار می‌رود.

سردر قیصریه در گذشته نه‌چندان دور دارای سه طبقه و اکنون دارای دو طبقه‌است. طبقه سوم بنا در قدیم نقارخانه‌ای بود که با صدای موسیقی اوقات روز را اعلام می‌کرد. این طبقه اکنون تخریب شده است. این سر در به بازار بزرگ اصفهان باز می‌شود و در گذشته راه اصلی بازار اصفهان از اینجا می‌گذشت.

این بنای تاریخی، ورودی اصلی بازار قدیمی اصفهان در بخش شمالی میدان نقش جهان است که در دوران صفوی ساخته شد. اگرچه بازار قیصریه و بازارهای منشعب از آن از مهم‌ترین مراکز تجاری اصفهان به شمار می‌روند، اما در کنار آن‌ها بازارهای دیگری نیز در این شهر وجود داشته‌اند. از جمله، «بازار شاهی» یا «بازارچه بلند» که در سال ۱۱۱۸ هجری (۱۷۰۶ میلادی) هم‌زمان با ساخت «مدرسه و سرای فتحیه» در دوران سلطنت شاه سلطان حسین، آخرین پادشاه صفویه، بنا شد.

طبق اطلاعات موجود در منابعی همچون ویکی‌پدیا، سردر قیصریه از چهار درب فرعی، یک دروازه اصلی و یک حوض تشکیل شده است. این حوض در حدود دهه ۱۳۴۰ شمسی به باغچه تبدیل شد، اما بعدها مورد بازسازی قرار گرفت و دوباره احیا شد. در بالای این سردر، نقاشی‌هایی ارزشمند از هنرمند برجسته دوران صفوی، رضا عباسی، به چشم می‌خورد. همچنین، ناقوس دیر هرمز و ساعتی که زمانی در قلعه پرتغالی‌های جزیره هرمز قرار داشت، پس از فتح این جزیره به اصفهان منتقل شده و در بالای سردر قیصریه نصب شده است، گویی هنوز صدای تاریخ از آن به گوش می‌رسد.

در دل بازار قیصریه اصفهان بخش‌هایی تاریخی دیگری هم قرار دارند که هرکدام داستانی از گذشته باشکوه این بازار را روایت می‌کنند. در بخش غربی، کاروان سرای شاهی روزگاری میزبان مسافران و بازرگانانی بود که از راه‌های دور به اصفهان می‌آمدند. این مکان علاوه بر ارائه خدمات به رهگذران، در مدیریت راسته‌های بازار نیز نقش داشت. امروزه با نام «سرای ملک‌التجار» شناخته می‌شود و بیشتر به‌عنوان انبار کالا استفاده می‌شود. در سوی دیگر، در بخش شرقی بازار، ضراب خانه قرار دارد که در دوران صفوی محلی برای ضرب سکه بود. اگرچه امروز تنها بقایایی از آن باقی مانده، اما همچنان رسالت خود را به نوعی ادامه داده و ساختمان یک بانک دولتی جای آن را گرفته است.

نقارخانه بازار که در گذشته در طبقه سوم سردر بازار قیصریه قرار داشت، با نوای خود طلوع و غروب آفتاب، مراسم‌های رسمی، آماده‌باش‌های نظامی و حتی ورود کالاهای مهم را به گوش مردم می‌رساند. امروز اما دیگر اثری از آن باقی نمانده و تنها جای خالی‌اش حسرتی از روزگار گذشته را زنده می‌کند. در میان این فضاهای تاریخی، چارسوی بازار شاهی همچنان به‌عنوان یکی از زیباترین بخش‌های بازار شناخته می‌شود. طاق‌های گنبدی و مقرنس‌های اسلیمی این بخش، چنان تماشایی هستند که می‌توان ساعت‌ها محو زیبایی‌شان شد. حجره‌های سنتی اطراف آن نیز بر حال‌وهوای نوستالژیک این بخش افزوده‌اند. این چارسو از جهات مختلف به نقاط مهم بازار متصل می‌شود و کافی است از سردر قیصریه وارد شوید تا پس از چند دقیقه قدم‌زدن، به این بخش تماشایی برسید.

راسته‌ها و سراهای بازار قیصریه؛ گذرگاه‌های تاریخ و تجارت

بازار قیصریه اصفهان با راسته‌ها و سراهای متعددی که در دل خود جای داده، نه‌تنها یکی از مراکز مهم اقتصادی دوران صفوی بوده، بلکه امروزه نیز همچنان پویایی و تنوع خود را حفظ کرده است. هرکدام از این سراها و راسته‌ها به صنف خاصی اختصاص داشته و طی قرن‌ها، محل فعالیت پیشه‌وران و بازرگانان بوده‌اند. از جمله این سراها می‌توان به سرای اردستانی‌ها، سرای خانی، سرای آقا، سرای پادرخت سوخته، سرای میراسماعیل، سرای خوانساری‌ها، سرای گلشن، سرای تالار، سرای جارچی و سرای فخر اشاره کرد که هرکدام در گذشته کاربری مشخصی داشته و برخی هنوز هم رونق خود را حفظ کرده‌اند.

در کنار این سراها، راسته‌های بازار نیز هرکدام هویتی مستقل دارند و برخی از آن‌ها همچنان به نام صنفی که در آن فعالیت داشته‌اند، شناخته می‌شوند. راسته بازار عریان، راسته هارونیه، راسته نیم‌آورد گلشن، راسته مخلص، راسته سماورسازها و راسته مقصودبیک از مهم‌ترین این مسیرها هستند که در گذشته محل تجمع بازرگانان و صنعتگران بوده‌اند. این راسته‌ها هنوز هم بخشی از هویت تاریخی بازار را حفظ کرده‌اند و با گشت‌وگذار در آن‌ها، می‌توان به سفری در دل تاریخ تجارت و صنعت ایران قدم گذاشت.

مسیر دسترسی به بازار قیصریه اصفهان

طبیعتاً برای دیدن میدان نقش جهان و بازار قیصریه باید به اصفهان سفر کنید. در این سفر باید خودتان را برای 7 ساعت رانندگی آماده کنید. اگر از تهران به سمت قم حرکت کنید با گذشتن از شهرهای کاشان و نطنز به اصفهان می‌رسید. همچنین می‌توانید پس از رسیدن به قم، مسیر سلفچگان را در پیش بگیرید تا با عبور از شهر دلیجان به اصفهان برسید. مسیر تهران به رباط کریم هم سومین راه برای سفر به اصفهان است. از تهران به سمت رباط کریم برانید و بعد از رسیدن به رباط کریم مسیر سلفچگان به دلیجان و اصفهان را در پیش بگیرید. حالا که به اصفهان رسیده‌اید برای پیدا کردن مسجد جامع اصفهان راهی خیابان علامه مجلسی شوید.

سرراست‌ترین آدرس برای پیدا کردن میدان نقش جهان، خیابان علامه مجلسی‌ست که از خیابان عبدالرزاق، هاتف و ابن‌سینا به آن راه دارد. این بخش از اصفهان درواقع نیمه سنتی‌ و قدیمی‌تر شهر است و فاصله زیادی تا میدان نقش‌جهان ندارد. از این گذشته شما می‌توانید از مسیر میدان امام حسین و خیابان سپاه هم به میدان نقش جهان برسید اما توجه داشته باشید که این خیابان از شلوغ‌ترین خیابان‌های اصفهان است و احتمالاً برای پیدا کردن جای پارک در آن حسابی به دردسر می‌افتید. 

در سفر به اصفهان کجا اقامت کنیم؟

در سفر به این شهر و بازدید از میدان نقش جهان اصفهان به عشق قدم زدن در بازار قیصریه می‌توانید برای اقامت به سراغ هتل‌ها، مهمان‌پذیرها، اقامتگاه‌های بوم گردی و سوئیت آپارتمان‌ها بروید. از آنجایی که اصفهان شهری توریستی و گردشگر پذیر است، اصلاً لازم نیست نگران پیدا کردن اقامتگاهی مناسب باشید. در این شهر متناسب با پول داخل جیبتان تعداد زیادی هتل و مهمان‌پذیر برای اقامت وجود دارد. البته پیشنهاد ما اقامت در اقامتگاه بوم گردی به جای هتل است.

اقامتگاه‌های بوم گردی علاوه بر اینکه به نسبت هتل‌ها قیمت مناسب‌تری دارند تجربه جدیدی از اقامت در سفر را برایتان رقم می‌زنند. پس اگر روابط اجتماعی خوبی دارید و از هم‌نشین شدن با دیگران در طول سفر لذت می‌برید، بی‌معطلی برای رزرو یک اقامتگاه بوم گردی در اصفهان اقدام کنید. همچنین برای اقامت در اصفهان تعداد زیادی سوئیت آپارتمان مبله در اصفهان هم روی سایت میهمان شو در دسترس است.

اگر تجربه بازدید از میدان نقش جهان و بازار قیصریه اصفهان را دارید نظرتان را در مورد این میدان و جاذبه تاریخی دور و اطرافش برای ما بنویسید.