همه ما در پرونده‌ی سفرهای سالانه‌ی خود حداقل یک سفر به شمال داریم؛ که به دیدن دریا و گشتی در جنگل محدودشده است؛ اما شمال تنها دریا و جنگل نیست. در مناطق شمالی ایران روستاهای زیادی با غنای تاریخی وجود دارند؛ که با شناختشان می‌توان تغییری اساسی در شکل و شمایل همیشگی سفرهای شمال ایجاد کرد. روستا و برج لاجیم به تنهایی می‌توانند مقصد جذابی برای یک سفر چندروزه به مازندران باشند. روستای گردشگری لاجیم از توابع شهرستان سوادکوه در میان سه منطقه‌ خوش آب‌وهوا و سرسبز کسلیان، دودانگه و چهاردانگه واقع شده و هرسال میزبان مسافران زیادی  از سراسر کشور است.

جنگل لاجیم جز اولین جاذبه‌هایی است که در سفر به این روستا شما را جذب خود می‌کند. چراکه موقعیت مکانی روستای لاجیم یعنی استقرار بر دامنه‌ی کوه و احاطه شدن توسط جنگل‌های انبوه از هر نقطه چشم‌انداز خارق‌العاده‌ای به شما می‌بخشد که غافل شدن از آن غیرممکن است. برج تاریخی لاجیم دومین جاذبه‌ی گردشگری این روستاست؛ که قدمتش به زمانی در بین سال‌های 316 تا 443 هجری قمری برمی‌گردد. برج لاجیم از زیباترین آثار تاریخی و بسیار ارزشمند منطقه‌ی سوادکوه است که با بررسی موقعیت مکانی کنونی‌اش و پرتگاه‌های عمیقی که در سه طرف ساختمان برج قرار دارد حدس زده می‌شود که در گذشته، کنار این پرتگاه‏ها، خندقی با دیوارهای عظیم هم وجود داشته است و احتمالاً قلعه‏ی وسیعی را پوشش می‌داده که برج لاجیم در مرکز آن قرار داشته است.

مسیر گلگشت در کنار رودخانه لاجیم یا همان رودخانه‌ی کسلیان از دیگر جذابیت‌های گردشگری روستای لاجیم برای مسافران است. این رود که سرشاخه‏ای از رود تجن است؛ توسط سازه‌های سنتی ساخته‌ی دست مردم روستا به سمت مزارع هدایت می‌شود و در طول این مسیر سرسبزی و طراوت خاصی به وجود آورده است. البته مقصود اصلی ما در ادامه این مقاله معرفی برج تاریخی لاجیم است. با ما همراه باشید.

تاریخچه برج لاجیم

برج لاجیم یکی از آثار تاریخی برجسته در شمال ایران است که در استان مازندران و در دل روستای لاجیم در منطقه سوادکوه قرار دارد. این برج برای علاقه‌مندان به معماری و تاریخ، جاذبه‌ای بی‌نظیر است که قدمت و معماری خاص خود را به نمایش می‌گذارد.

برج لاجیم با قدمتی بیش از 1000 سال، به دوران ساسانیان بازمی‌گردد. این برج مخروطی شکل با دو کتیبه باستانی بر دیواره خود، که به خطوط کوفی و پهلوی مزین شده، یادگاری از هنر و فرهنگ ایران باستان است. در کتیبه‌ای که به خط کوفی نوشته شده، نام کیا اسماعیل ابوالفوارس، صاحب این مکان در زمان ساخت برج، به چشم می‌خورد. اهمیت این کتیبه‌ها نه تنها به دلیل قدمت آن‌ها، بلکه به خاطر تلفیق هنر پیش از اسلام و ارج نهادن به خط پهلوی به عنوان زبان رسمی آن دوران، بسیار زیاد است.

آندره گدار، پژوهشگر معروف فرانسوی، در نوشته‌های خود اشاره کرده است که این منطقه در گذشته شهری بوده و این برج به عنوان یکی از برج‌های محافظتی قلعه‌ها، برای افزایش گستره دید و حفاظت از شهر ساخته شده است. در سال 1338 شمسی، تحت نظارت انجمن آثار تاریخی ایران، مرمت‌هایی بر روی این برج انجام شد که شامل بازسازی گنبد، ترمیم آجرها، ایجاد داربست برای افزایش پایداری و ساخت محوطه‌ای مناسب برای بازدیدکنندگان بود.

این برج مخروطی شکل با ارتفاع 2600 متر، عرض ورودی 110 سانتی‌متر و قطر داخلی 550 متر، کاملاً از آجر و ساروج ساخته شده است. ساختار داخلی برج به صورت مدور است و در مقابل آن، کوه‌های سرسبز سوادکوه منظره‌ای دیدنی را به نمایش می‌گذارند. سوادکوه و اطراف آن پر از جاذبه‌های گردشگری است که می‌تواند هر گردشگری را برای چند روز سرگرم کند. از جمله این جاذبه‌ها می‌توان به دریاچه شورمست، سد لفور و آبشارهای ورسک و گزو اشاره کرد.

معماری برج لاجیم

برج لاجیم با معماری منحصر به فرد خود، نمادی از تلفیق هنرهای ساسانی و اسلامی در دوران گذار ایران به شمار می‌رود. اولین عنصر برجسته در این بنا، گنبد مخروطی شکل آن است که از خارج به صورت هرمی و از داخل به صورت مدور به چشم می‌خورد. این تضاد بین ظاهر خارجی و داخلی گنبد، نشان‌دهنده مهارت و خلاقیت معماران آن دوران است. برج با استفاده از آجر و ساروج ساخته شده و ورودی آن از سمت شرق است، که به دلیل طاق‌نماهای زیبا و متعددی که در پایه‌های گنبد دیده می‌شود، جلوه‌ای خاص به این سازه بخشیده است.

از دیگر ویژگی‌های برج لاجیم، وجود دو کتیبه مشهور آن است که در زیر گنبد و در مقابل یکدیگر قرار دارند. این کتیبه‌ها بر روی پس‌زمینه‌ای سفید از جنس گچ حکاکی شده‌اند و اطلاعات مهمی از جمله نام بانی بنا، کیا اسماعیل ابوالفوارس، و تاریخ ساخت برج به سال 413 هجری قمری را در خود جای داده‌اند. آنچه این کتیبه‌ها را از سایر نمونه‌های مشابه متمایز می‌کند، استفاده از دو خط کوفی و پهلوی ساسانی است که نشان‌دهنده تداوم هویت فرهنگی و تاریخی منطقه طبرستان در آن دوره است. این امر به‌ویژه در زمانی که منطقه تحت حاکمیت آل زیار بود، اهمیت بیشتری می‌یابد، چرا که برج لاجیم به عنوان نمادی از مقاومت و حفظ هویت فرهنگی منطقه در برابر تغییرات سیاسی و مذهبی، باقی مانده است.

معماری برج لاجیم نه تنها نمایانگر تداوم و تطابق فرهنگی در دوران گذار از ساسانیان به دوران اسلامی است، بلکه به عنوان یک نمونه بی‌نظیر از تکنیک‌های ساخت و طراحی آن زمان، اهمیت بسزایی دارد. این برج با وجود گذشت بیش از هزار سال از زمان ساخت، همچنان یکی از نمونه‌های برجسته معماری ایران به شمار می‌رود و جلوه‌ای از هنر و تاریخ پرشکوه این سرزمین را به نمایش می‌گذارد.

مسیر دسترسی به برج لاجیم

لاجیم روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان سوادکوه است؛ که چند سالی است به واسطه‌ رونق گردشگری‌ لقب نگین انگشتری سوادکوه را به خود اختصاص داده است.

مسیر دسترسی به جاده جنگلی لاجیم زیاد دشوار نیست. اگر از تهران حرکت می‌کنید و خودروی شخصی دارید برای رسیدن به منطقه‌ی سوادکوه 3 مسیر جاده‌ای فیروزکوه، هراز و کندوان پیش روی شماست؛ که در بین آن‌ها مسیر اول یعنی مسیر جاده‌ای تهران-فیروزکوه سریع‌تر از دو مسیر دیگر به روستای لاجیم می‌رسد. این مسیر شما را از شرق تهران یعنی از اتوبان بسیج به سمت آبعلی و دماوند می‌رساند. شما در این مسیر با پشت سر گذاشتن شهرهای پردیس، رودهن، بومهن و دماوند به فیروزکوه می‌رسید و پس از آن کافی است جاده‌ی فیروزکوه را تا رسیدن به منطقه سوادکوه رانندگی کنید. پیشنهاد می‌کنیم حالا که مسیرتان به این جاده افتاده است بد نیست تا در میانه‌ی مسیر سری هم به تنگه واشی بزنید.

اگر هم خودرو شخصی ندارید جای نگرانی نیست. وسایل نقلیه عمومی تقریباً دسترسی آسانی برای مسافران به اغلب شهرهای شمالی کشور به وجود آورده‌اند. هرروز از پایانه‌ی جنوب تهران اتوبوس‌هایی به مقصد شهرهای مختلف استان مازندران آماده‌ی حرکت هستند. از طرفی خطوط ریلی کشور هم گسترش خوبی در بین شهرهای شمالی دارد.

فرودگاه دشت ناز ساری به عنوان فرودگاه مرکز استان مازندران به همراه فرودگاه‌های نوشهر، بابلسر و رامسر امکان حمل‌ونقل هوایی را هم برای مسافران فراهم کرده است.

برای رسیدن به روستای لاجیم کافی است خودتان را به پل سفید رسانده و از آنجا به سمت زیرآب برانید. پس از رسیدن به زیرآب، جاده‌ای فرعی با مسافتی حدود 25 کیلومتر شما را به روستای لاجیم می‌برد. البته اگر از جاده هراز راهی ساری شده‌اید دیگر لازم نیست به سمت پل سفید بیایید؛ چراکه دسترسی به روستای لاجیم از طریق جاده‌ی خاکی ساری به کیاسر هم امکان‌پذیر است.

برای رسیدن به برج لاجیم، از جاده فیروزکوه به سمت روستای زیرآب حرکت کنید. پس از طی کردن 30 کیلومتر از زیرآب، وارد منطقه‌ای مرتفع با منظره‌های کوهستانی و پرتگاه‌های عظیم می‌شوید که برج لاجیم در کنار یکی از این پرتگاه‌ها قرار دارد.

برج لاجیم، با تاریخچه‌ای غنی و معماری منحصر به فرد، نه تنها بخشی از میراث فرهنگی ایران است، بلکه مقصدی جذاب برای کسانی است که به دنبال کشف گوشه‌هایی از تاریخ و طبیعت ایران هستند.

بد نیست در سفر به لاجیم برای اقامت در طول سفر اجاره اقامتگاه بومگردی در سوادکوه را انتخاب کنید تا بتوانید در کنار دیدن برج لاجیم، بازدید از دریاچه‌ی شورمست، منطقه‌ جنگلی لفور، آبشار و غار چرات، پل ورسک و سه خط طلایی را هم در برنامه‌ی سفرتان بگنجانید. پیشنهاد می‌کنیم بعد از خواندن این مطلب حتما مقاله بهشت لفور را در مجله گردشگری میهمان شو بخوانید.